Ταξιδεύοντας στην Ακρη του Πλανήτη
ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΗΝ ΑΓΝΩΣΤΗ... ΕΥΡΩΠΗ
«Εuropas sista vildmark»*
Μία γεύση ζωής στην «τελευταία ερημιά της Ευρώπης» (*) όπου η λευκή
παγωμένη απεραντοσύνη φωτίζεται από την απερίγραπτη μαγεία του Βορείου
Σέλαος και σφραγίζεται από την εξαιρετική ποιότητα των γνωστών «σουηδικών
προδιαγραφών».
Κείμενο-Διαφάνειες: Αλέξανδρος Τσαντούλας.
SVERIGE, χειμερινή Λαπωνία, Kiruna, κορυφαία επιστημονικά κέντρα.
H χώρα κοινωνικό και πολιτιστικό πρότυπο για πολλούς, υπόδειγμα λειτουργικό
στους τομείς του ανθρώπινου αλληλοσεβασμού, της ενεργητικής θεώρησης και
τελείωσης προσφέρεται πάντα για «φωτεινά διαλείμματα» της περιρρακωμένης
από τα εξουσιαστικά ιδιοτελή «παραδείγματα» ζωής μας.
H Σκανδιναβία πάνω από τον Αρκτικό κύκλο, τόπος παραμυθιών και πίνακας
ανείπωτης ομορφιάς, απαιτεί τη χειμερινή μας παλινόστηση και επαγωγικά, την
ολοκλήρωση της κοσμοαντίληψης του χώρου.
H Kiruna, η βορειότερη πόλη της Σουηδίας, αποτελεί για μας ανεκπλήρωτη
προσωπική υπόσχεση για ονειρικό ραντεβού με τα «βόρεια φώτα» του Αριστοτέλη
και η πολυποίκιλη αποκρυστάλλωση του υγρού στοιχείου, υπόσχεται πάντα
προκλητικές οδηγικές απολαύσεις.
Τέλος οι ναοί της κοσμικής μέθεξης, η αιχμή του δόρατος της επιστημονικής
έρευνας και οι φυλλομετρούντες τη βίβλο της ανθρώπινης γνώσης, πιονιέροι
ερευνητές, είναι εκεί στο IRF, στο ESRANGE και στους δορυφορικούς σταθμούς
της ESA και του EISCAT.
Τα φαξ λοιπόν άρχισαν την αλληλοδιαδοχή τους. O κ. Lars Eliasson, μορφή του
Σουηδικού Ινστιτούτου Φυσικής Διαστήματος, με πρόσχαρη έκπληξη μας εδήλωσε
την ετοιμότητά του για την επικείμενη επίσκεψή μας, αν και ήταν μέρες
διακοπών, ενώ η ευγενέστατη κ. Eivor Jonsson, υπεύθυνη της γραμματείας, μας
ρώτησε με το ιδιαίτερα γραφικό, όσο και απλοϊκό ύφος:
«Είστε ενήμεροι ότι η απόσταση Στοκχόλμης-Κίρουνα είναι 1.350 χλμ. και ότι
μπορεί να υπάρχει χιόνι στο δρόμο;»
Λίγο γελάσαμε, λίγο πειραχτήκαμε, άραγε τόσο τριτοκοσμικοί και του επιπέδου
των πολιτών της Υεμένης θεωρούμαστε; Τη διαβεβαιώσαμε ότι όλα έχουν
προβλεφθεί και στα πλαίσια του απαραίτητου σχεδιασμού, κύριος άξονας ήταν
πάντα το γνήσιο και το αυθεντικό. H σκανδιναβική ατμόσφαιρα θέλαμε να μας
συνοδεύει από το Ελληνικό. Τι άλλο λοιπόν από την S.A.S. H άψογη αεροπορική
εταιρία με την παροιμιώδη φινέτσα, την ανεπιτήδευτη φιλικότητα και ευγένεια
των πληρωμάτων, των αεροσκαφών της, που είναι επί πλέον εγγύηση άνεσης και
ακρίβειας ωραρίων.
Ξεχάσαμε τίποτε; Μα το σημαντικότερο! Με τι θα διαλύαμε τους φόβους της
συμπαθούς γραμματέως που προαναφέραμε; Οι πρόθυμοι άνθρωποι της SAAB
ανταποκρίθηκαν θετικά. Βέβαια, όταν η συμπαθέστατη κ. Έλια Μητροπούλου,
υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων της Βακάρ, διαμόρφωσε προσωπική αντίληψη για το
μέγεθος του «εγχειρήματος», το αποτέλεσμα των ενεργειών της υλοποιήθηκε σε
ένα πανέμορφο κόκκινο SAAB 9000 CS 2.3i, να μας περιμένει ολοκαίνουριο εκεί
στο νυκτερινό πάρκινγκ του αεροδρομίου της Στοκχόλμης, Αρλάντα.
H πρώτη κίνηση θα μπορούσε να εκληφθεί σαν υπόκλιση στη «ναυαρχίδα» του
Trollhattan. Όμως δεν ήταν τίποτε άλλο από το «προσκλητήριο των καρφιών».
Ήταν όλα εκεί, σε δύο σειρές, πάνω στα χειμερινά σουηδικά Gislaved, άγνωστα
στους πολλούς, αλλά σίγουρα αποτελεσματικότερα από διάφορα γνωστά τριών,
τεσσάρων και βάλε ζωνών και εποχών...
Περιχαρής γύρος, εξονυχιστικές ματιές παντού και ο εγκάρδιος κ. Petterson
μας ξεναγεί στο εσωτερικό. Το ικανού μεγέθους εκχιονιστικό εργαλείο, δηλαδή
το απαραίτητο φτυάρι αναπαύεται μαζί με τη βούρτσα στο χώρο των αποσκευών
και το διαμάντι της Ericsson, χωρίς βέβαια περιττές τηλεκάρτες, βρίσκεται
φορτισμένο και σε πλήρη ετοιμότητα προς ικανοποίηση κάθε τηλεπικοινωνιακής
μας επιθυμίας. Μόνο στην ερωτησή μας για υπάρχοντα συναγερμό συναντήσαμε
την απορία.
Ευτυχείς κυβερνήτες και προσωρινοί κάτοχοι πλέον του πολυτελούς, ακόμη και
για τα σουηδικά δεδομένα, αυτοκινήτου γράφουμε τα πρώτα μας χιλιόμετρα. O
καιρός επείγεται για τον εγκλιματισμό μας και το χιόνι καλύπτει τα πάντα.
Αμεση διαπίστωση, οι κυκλοφοριακοί ρυθμοί είναι πολύ γρήγοροι, η τήρηση της
προτεραιότητας είναι θρησκεία για όλους τους συμμετέχοντες στη
μαζικοποιημένη τετράτροχη διακίνηση και οι αμφιβολίες μας για πιθανούς
ανεγκέφαλους γρήγορα διαλύονται. H οδοσήμανση καταπληκτική και δεν αργούμε
να ηρεμήσουμε από την ένταση της μεγάλης μέρας στο όμορφο προάστειο, την
Sollentuna.
Νωρίς την επομένη μια γρήγορη βόλτα στη σουηδική πρωτεύουσα, τη Βενετία του
Βορρά όπως συχνά την αποκαλούν, φανερώνει τη παλιά της καρδιά να κτυπά
νεανικά στην Gamla Stan, ένα ολοζώντανο αρχιτεκτονικό κομμάτι να θυμίζει
έντονα Strindberg και Bergman. Οι γέφυρες, τόπος διασταύρωσης των
τουριστών, μα και καταφύγιο στα αμέτρητα θαλασσοπούλια και τις πάπιες. Προς
το εμπορικό κέντρο τώρα η φυσική παγοπίστα φιλοξενεί τις χαρές και τις
ενάερες κινήσεις των μικρών πατινέρ, ενώ σε λίγο θα ανακατευτούμε στο
πλήθος ενός υπόγειου σταθμού μετρό, για να θαυμάσουμε την ελευθερία
δημιουργίας των Σουηδών καλλιτεχνών, μια και ολόκληρο το σύμπλεγμα γλυπτών,
μωσαϊκών και ζωγραφικών απεικονίσεων συνθέτει παγκοσμίως τη μακρύτερη
έκθεση μοντέρνας τέχνης! Όμως ο στόχος είναι αλλού. Παίρνουμε τον E4 προς
Haparanda. H εθνική οδός σε μεγάλο μήκος και οπωσδήποτε στις διάφορες
καμπές ή στα σημεία μικρής ορατότητας θύμιζε έντονα τερέν τένις, μια και το
οδόστρωμα είχε τη χαρακτηριστική κεραμιδή απόχρωση και φυσικά τέλεια
πρόσφυση. Οδηγούμε συντηρητικά, εδώ ο δρόμος είναι μόνο βρεγμένος, πρέπει
να κάνουμε οικονομία στα καρφιά, δηλαδή να μη λειάνουμε τις άκρες τους από
τις τριβές. Μεγάλες πεδιάδες και δασικές εκτάσεις με μαύρα έλατα
εναλλάσσονται. Γραφικές μοναχικές κατοικίες αμφίπλευρα της οδού και μικρά
χαρακτηριστικά χωριουδάκια. Όλα καθαρά, ανοιχτά, χωρίς μανδρότοιχους και
εξώφυλλα και φωτισμένα τα παράθυρα με μια καταπληκτική ομοιομορφία, αφού σε
κάθε ένα υπάρχει μια μικρή κόκκινη ξύλινη αψίδα με επτά ηλεκτρικά κεριά.
Είναι η συνέχεια της γιορτής της Lucia, όπου νωρίς το πρωί της 13ης
Δεκεμβρίου το μικρό κορίτσι της οικογένειας φορώντας ένα στεφάνι από κεριά
στο κεφάλι του ξυπνάει όλο τον κόσμο, συμβολίζοντας την ελπίδα ότι το φως
θα επιστρέψει μετά το μακρύ σκοτάδι.
Μικρή επίσκεψη στο Gavle (Γιάβλε), την παλαιότερη πολιτεία του Νόρλαντ, με
απαρχή της ιστορίας της το 15ο αιώνα.
Συνεχίζουμε για S_derhamn (Σέντερχαμν). H ώρα είναι επτά και η νύχτα βαθιά.
Υποχρεωτικά διανυκτερεύουμε. Το μάλλον οικονομικό ξενοδοχείο διαθέτει
πισίνα, σάουνα, γυμναστήριο και παραθέτει ένα πλουσιότατο πρωϊνό που
ισοδυναμεί με κανονικό γεύμα. Περνάμε κουκλίστικες μικρές πόλεις. Υπάρχουν
πολυκατοικίες σε διάφορους απαλούς χρωματισμούς, η ποιότητα ζωής είναι
έντονα ξεχωριστή και αρκετοί κάτοικοι κινούνται πατώντας με το ένα πόδι στο
μικρό έλκυθρο-καρότσι και με το άλλο προωθούνται, θυμίζοντάς μας έντονα το
μεταπολεμικό πατίνι. Το τερπνόν μετά του ωφελίμου λοιπόν.
O υπολογιστής του SAAB μας πληροφορεί για την εξωτερική θερμοκρασία, τη
στιγμιαία και μέση κατανάλωση, όπως και για τα εναπομείναντα χιλιόμετρα σε
συνδυασμό με το αποθεματικό καύσιμο. Ανεφοδιαζόμαστε και ψάχνουμε για νερό.
H έκπληξη σίγουρα χαρακτηρίζεται αφύσικη. Τα δοχεία νερού και οι βρύσες
βρίσκονται μέσα σε διάφανη και θερμαινόμενη εξωτερική ντουλάπα!
Στο Hudiksvall αρχίζουν τα περίεργα. Πλήθος τεράστιο τα ιστιοπλοϊκά σκάφη
στην ακτή, όλα καλυμμένα με τη δικιά τους τεράστια τέντα και τα πρώτα άσπρα
στερεά δείγματα στο Αρχιπέλαγος κάνουν την εμφάνισή τους. Στο Sundsvall,
στο «Νότο του Βορρά» τελευταία μέρα του χρόνου, η γιορτινή ατμόσφαιρα δένει
με το παγωμένο ποτάμι, που αξίζει να αναφέρουμε ότι είναι η αρχή ενός
υδάτινου συνδετικού ιστού που ενώνει τη Βόρεια Θάλασσα με το Βοθνικό Κόλπο.
Στο κέντρο της πόλης η σύντομη επίσκεψη επιβεβαιώνει το εσφαλμένο της
αντίληψης για δήθεν ψυχρότητα των βορείων κατοίκων της γηραιάς ηπείρου μας.
Έχει σκοτεινιάσει για τα καλά. Είναι τρεις το απόγευμα. H είσοδος στο
_rnsk_ldsvik (Έρνσσελντσβικ), σύγχρονη βιομηχανική μικρή πόλη, σοκάρει
ευχάριστα και τον πιο αντιδραστικό. Δίπλα στην κεντρική πλατεία υπάρχουν
πανέτοιμες φωταγωγημένες πίστες για σκι. Όσο για τους δύο βατήρες άλματος
με τα φωτεινά περιγράμματα, τι να πούμε, φαντάζουν σαν παραμυθένιες
μακέτες. Διακόσια μέτρα πιο πέρα, στο κέντρο της ολόφωτης πόλης, όπου όλοι
ετοιμάζονται για το ρεβεγιόν, μέσα στην τεράστια γυάλινη πισίνα βλέπουμε
πλήθος νεανικό με αμφιέσεις βασιζόμενες σε «lykra» υλικά! Μας διακρίνει
μεγάλη ικανότητα προσαρμογής, αλλά εδώ προσπαθούμε...
Δεν πρέπει να ξεχάσουμε όμως να τηλεφωνήσουμε στον επικεφαλής Δημοσίων
Σχέσεων της SAAB για να τον ευχαριστήσουμε για το συνδυασμό τελειότητας που
μας ετοίμασε. Πέταξε ο κ. Torsten Aman για τις πιθανόν τελευταίες ευχές που
έπαιρνε το 1993 στο σπίτι του και αμέσως σοβάρεψε:
«Βe carefull! After Luleo, there are a lot of reindeers! Danger, look for
black bags on poles, on both sides of the road. Danger, the roads are
iced.»
Τον καθησύχασα ή τον έκανα να χάσει τον επόμενο πρώτο ύπνο του με το φυσικό
μου ήρεμο O.K.-O.K. κλείνοντας με τις ευχές;
Μπαίνουμε στο Ume_. Εξασφαλίζουμε θέση στη δοκιμασμένη ξενοδοχειακή αλυσίδα
και τρέχουμε για τις δικές μας τελευταίες εικόνες του 1993. Εδώ στην «πόλη
με τις σημύδες» οι νυκτερινές εικόνες της παγωμένης μητρόπολης και της
πλατείας του απόκοσμου Δημαρχείου σε λίγο θα αλλοιωθούν παράξενα από τη
φαντασμαγορία των πυροτεχνημάτων που καλωσορίζουν το νέο χρόνο. Το δικό μας
ρεβεγιόν υπό το φως των κεριών στο Scandic Hotel χαρακτηρίζεται από τις
ξεχωριστές σουηδικές γεύσεις, όπως αυτής του «pytt i panna».
Πρωτοχρονιά, ο ανηφορικός πάνλευκος και έρημος δρόμος έξω από το Ume_ είναι
H εικόνα. Το Saaβ κινείται σαν βέλος στη μέση της τεράστιας παγωμένης
ευθείας, ενώ οι χιλιάδες αγαλματένιες σημύδες παρακολουθούν βουβά. Τα πάντα
θυμίζουν κοσμοδρόμιο, τα χιλιόμετρα αρκετά πάνω από 150 την ώρα. O E4
διεισδύει σε μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη. Βυθιζόμαστε όλο και περισσότερο
στον κόσμο της Λαπωνίας. Οι πληροφορίες μας αναφέρουν αρχαιολογικές
τοποθεσίες της λίθινης εποχής και ο δρόμος παραλληλίζεται με τη βραχώδη
ακτογραμμή. H θάλασσα, ποια θάλασσα; Τα πάντα είναι λευκά. Skellefte_
(Σσέλεφτεο), Pite_ (Πίτεο). Εδώ είναι η «Ριβιέρα του Βορρά». Καταπληκτική
τοποθεσία, τεράστιες πλάζ, ένας παράδεισος χαράς στο ατελείωτο φως του
καλοκαιριού σίγουρα. Εδώ υπάρχει και πίστα για «drugsters», ενώ το
πρόγραμμα των θερινών εκδηλώσεων διακρίνεται για τη φαντασία και τον όγκο
που διαθέτει. Τώρα τα snowmobiles είναι αυτά που «οργώνουν» τη θάλασσα_
Μπαίνουμε στο Lule_ (Λούλεο). Χαριτωμένη μινιατούρα μεγαλούπολης, με
πλούσια πολιτιστική δράση αυτό το εξαγωγικό λιμάνι σιδήρου και ξυλείας. Εδώ
σπουδάζουν οι γεωλόγοι των πολικών εδαφών, ενώ η καλλιτεχνική παρουσία δεν
περιορίζεται μόνο στα αριστουργηματικά παγογλυπτά, που διακοσμούν τους
κεντρικούς δρόμους, ενώ ανήμερα πρωτοχρονιάς η έκθεση μοντέρνας τέχνης
είναι ανοικτή! Όμως η εικόνα βρίσκεται αλλού. Το τεράστιο παγοθραυστικό,
είναι ο μόνος κυρίαρχος στο λιμάνι. Το πλησιάζουμε_ Είναι απίστευτη η
εικόνα. Μόνο λευκός πάγος, αρκτικοί γλάροι και ένα σύνολο τεθλασμένων
γραμμών, με φόντο μια αχνή διαφάνεια, χάνεται πίσω από το πλοίο-σωτήρα.
Είναι τα ίχνη της πορείας, οι γραμμές της ζωής εδώ στην κορυφή του κόλπου
μεταξύ Σουηδίας και Φιλανδίας.
Τώρα πάμε για T_re. Ακολουθούμε τον E10. H νύχτα βαθιά, τα «αλογόνα»
ψάχνουν για reindeers και άλκες. Στα χιονισμένα αναχώματα υπάρχουν πάμπολα
σημάδια διάβασης και κυματιστά πλατιά ίχνη στις πλαγιές φανερώνουν την
προσπάθεια του Λάπωνα ποιμένα, μέσα από χορευτικές φιγούρες με το
ski-doo,να καθοδηγήσει τους τάρανδους. Οι φωτισμένες κατοικίες διάσπαρτες
στην ερημιά, ο ουρανός καθάρισε και διαλέγουμε ένα από τα πάμπολλα
πάρκινγκ. Πατάμε το μπουτόν με το γνωστό τρίγωνο. Τα τέσσερα φλας
αναβοσβήνουν, ένα τεράστιο στέσιον της Volvo αμέσως σταματά δίπλα μας. Τον
καθησυχάζουμε, εδώ οι άνθρωποι κυριολεκτούν και λειτουργούν... Βγαίνουμε
έξω. Πρώτη φορά βλέπουμε τον Πολικό Αστέρα τόσο ψηλά. Μα βέβαια πλησιάζουμε
τον Αρκτικό Κύκλο. Πάμε αργά περίπου με 100 χλμ./ώρα, θέλουμε να χαρούμε
περισσότερο αυτό που βιώνουμε. Το πούλμαν-cargo όμως της γραμμής μάς
προσπερνά. Τα «καρφιά» του σηκώνουν χιονοθύελλα. Παραλίγο να χάσουμε τις
πινακίδες στις 66ψ 33'. Σταματάμε, τις ξεχιονίζουμε, η θερμοκρασία -20,
περνάμε στην κορυφή της γης...
Πλησιάζουμε το G_llivare (Γιελιβάρε). Κέντρο χειμερινών σπορ και έδρα της
μοναδικής ανώτατης νομαδικής σχολής παγκοσμίως. Στο μουσείο λαπωνικής
εθνογραφίας μαθαίνουμε ότι η ιστορία της μετακίνησης με χιονοπέδιλα χάνεται
πέρα από το 2.000 π.Χ.
Ανεβαίνουμε για Kiruna. Περνάμε τη Svappavaara. Οι δύσκολες καταστάσεις
ίσως για πολλούς είναι πρόβλημα, για μας είναι χαρά. Παίζουμε με το ABS.
Για ασύλληπτες, σύμφωνα με τα ελληνικά δεδομένα, τιμές ταχύτητας, το
φρενάρισμα θυμίζει έντονα προσνήωση σε αεροπλανοφόρο_ Τι να έχουν άραγε να
ανταπαντήσουν οι καχεκτικοί, πνευματικά, μεμψίμοιροι διώκτες της
τεχνολογίας; Μια ανταύγεια υποκίτρινη στο θολό τώρα ουρανό διαμηνύει τον
ερχομό μας στην Kiruna. H πινακίδα με το τοπωνύμιο ελευθερώνει την έκρηξη
χαράς και για τους μεσογειακούς τύπους που «τρύπησαν» την ατελείωτη αρκτική
νύχτα, είναι η οπτική επιβεβαίωση μιας γλυκιάς περιπέτειας.
1η Ιανουαρίου, δέκα η ώρα τη νύχτα, στο όμορφο Lombolo και στην οδό του
Σείριου (Siriusv_gen), έκπληκτος ο κ. Eliasson για την εύκολη ανεύρεση της
διαμονής του, την ακρίβεια του ραντεβού μας και τα ελαφρά ρούχα που φοράμε,
πετάγεται έξω για να μας καλωσορίσει στην καρδιά της Λαπωνίας, στην πόλη
των διαστημικών αναζητήσεων, μα και των ερευνητών του πλούσιου ορυκτού
πλούτου. Μας οδήγησε στο δικό μας διαμέρισμα, όπου σαν γνήσιοι κάτοικοι για
τρία 24ωρα θα ζούσαμε στο ρυθμό αυτού του τόσο απόμακρου για τη χώρα μας
τόπου. Αμέσως μετά πήγαμε στον υπαίθριο χώρο στάθμευσης, για να βάλουμε το
SAAB στην πρίζα!_ Του εξηγήσαμε ότι ο κινητήρας «τρέφεται» με αμόλυβδη 95
RON, αλλά χαμογελαστός μας εξήγησε ότι όλα τα αυτοκίνητα εδώ στις χαμηλές
θερμοκρασίες έχουν ηλεκτρική υποβοήθηση για συνεχή θέρμανση της μηχανής και
αν θέλετε του χώρου των επιβατών.
Την άλλη μέρα(;) από 11.30-12.30 στα πανέμορφα πορτοκαλορόζ και τιρκουάζ
του ορίζοντα, η ανίχνευση της πόλης και του τρόπου ζωής ήταν ο στόχος. Με
σκι, με έλκυθρα, με τα πόδια, οι άνθρωποι ζουν κανονικά και υπέροχα. Στην
καταπληκτική «Κyrka» το εκκλησιαστικό όργανο συναθροίζει τους Λουθηρανούς
πιστούς, ενώ έξω παρ’ ότι είναι αργία, τα εκχιονιστικά καθαρίζουν ακόμη και
τα πάρκα. Και για τους λάτρεις του σκι αντοχής υπάρχει πίστα αρκετών
χιλιομέτρων φωταγωγημένη.
Την επόμενη επισκεφτήκαμε το Ινστιτούτο Διαστημικής Φυσικής, το IRF. Εκεί
σε μια πολύωρη παρουσίαση και ξενάγηση μάθαμε και είδαμε το κάθε τι σχετικά
με τη μελέτη του Σέλαος, την επεξεργασία των σημάτων που λαμβάνονται από
τους δύο καθαρά σουηδικούς δορυφόρους, τον Viking και τον Freja. Στη
συνέχεια οδηγηθήκαμε στο σταθμό EISCAT όπου συστήματα radar μελετούν
συμβολομετρικά την ανώτερη ατμόσφαιρα. Τέλος 36 χλμ. βόρεια της Kiruna στο
ESRANGE λειτουργεί το Σουηδικό Διαστημικό Κέντρο. Εκεί ερευνητικοί πύραυλοι
και αερόστατα Ηλίου έχουν αντικείμενο έρευνας τα διάφορα πολικά φαινόμενα,
ενώ παραβολικές κεραίες αναλύουν τα δορυφορικά σήματα σε πραγματικό χρόνο.
O άψογος «οικοδεσπότης» μας κ. Anderson πάγωσε μαζί μας στο τούνελ προς το
σιλό εκτόξευσης και στις ταράτσες απόλυτης θέας, όπου άνθρωπος δεν είχε
πατήσει από την αρχή των χιονοπτώσεων (λεπτομερής αναφορά της
δραστηριότητας κάθε κέντρου θα παρουσιαστεί στο «αδελφό» περιοδικό ΠΤΗΣΗ &
ΔΙΑΣΤΗΜΑ). Μετά την κυριολεκτικά γεμάτη μέρα, τις αμέτρητες παραστάσεις και
πληροφορίες, η σκέψη μας παραμένει στον απλό άνθρωπο-επιστήμονα, τον
ακούραστο εργάτη της σκέψης, τον πραγματικό δημιουργό. Αρκετά αργότερα,
κοντά στην περιοχή του σιδηροδρομικού σταθμού, το βλέμμα άστραψε. Μήπως;_
Μα σίγουρα, αυτό είναι! Ένα αχνό πράσινο τόξο που μετασχηματίζεται σε
γαλαξιακό σπιράλ μένει για λίγο, αλλάζει σε κουρτίνα, χάνεται_ H εμπειρία
του Σέλαος ακόμη και για την πλειονότητα των Σκανδιναβών είναι σπάνια. H
συναισθηματική πληρότητα μεταθέτει για πολύ αργότερα τον ύπνο μας. Την
επόμενη, σειρά έχει το μεγαλύτερο υπόγειο ορυχείο σιδήρου στον κόσμο. Εδώ
στα συνολικά 400 χλμ. στοών και μέγιστο βάθος 1.045 μέτρων η εξόρυξη
σιδηρομεταλλεύματος επιτελείται με τεχνολογία αιχμής και η αυτόματη φόρτωση
και μεταφορά στα λιμάνια του Νάρβικ και του Λούλεο έκανε γνωστό παντού το
περίφημο σουηδικό ατσάλι. Εμείς, στην «πριβέ» δίωρη ξενάγηση που είχαμε,
κατεβήκαμε μέχρι τα 370 μέτρα βάθος και πήραμε μια αρκετά σοβαρή γεύση μιας
έξοχα μεθοδευμένης παραγωγικής διαδικασίας που στηρίζει σοβαρά την
οικονομία της Σουηδίας. Φεύγοντας από τα ορυχεία της L.Κ.Α.Β.το φως ήταν
λιγοστό και ο ουρανός παρά τις αντίθετες προβλέψεις πεντακάθαρος. Γεμάτοι
αισιοδοξία και προσμονή απομακρυνθήκαμε προς την έρημη πλευρά του
αεροδρομίου γύρω στις επτά το βράδυ. Μια τεράστια πράσινη έλικα άρχισε να
διαγράφεται και το πανηγύρι άρχισε. Ιονοσφαιρικοί γαλαξίες, παλινδρομικές
κουρτίνες, μια ταχύτατη αλληλοδιαδοχή, ουράνια άνθη, ροζ και πράσινο
φωσφοριζέ! H αντικειμενική εκτίμηση του χρόνου χάθηκε, όπως χάθηκε σε λίγο
και το θαύμα. Πιστέψτε με, το «aurora borealis» αξίζει όσο όλα μαζί τα
ηλιοβασιλέματα που έχετε χαρεί στη ζωή σας. Αξίζει να μπει στο στόχαστρο
των δικών σας αναζητήσεων και ενοράσεων. Την επόμενη αρχίζει η κάθοδος.
Σήμερα για πρώτη φορά τμήμα του ηλιακού δίσκου βγαίνει πάνω από τον
ορίζοντα και σε δύο λεπτά βυθίζεται και χάνεται. Το λυκαυγές μπερδεύεται με
το λυκόφως. H ανατολή και η δύση ταυτίζονται. Παράξενο και γοητευτικό_
Χαιρετούμε την «πέρδικα των βουνών», την Kiruna. Χαιρετούμε το
φωτεινό-σκοτεινό κόσμο της χειμερινής Λαπωνίας, τη μαγνητόσφαιρα, το σιλό
εκτοξεύσεως, τα παραβολικά κάτοπτρα, τους ολοζώντανους ανθρώπους της να
κάνουν jogging στους -25. Τώρα το SAAB σημαδεύει νότια.
Στο Porjus περπατάμε πάνω στην παγωμένη λίμνη. H θερμοκρασία -31.
H τελετουργία του ψαρέματος εδώ κάνει αναγκαία την παρουσία ειδικού
τρυπανιού. Πιο κάτω ο μεγάλος υδροηλεκτρικός σταθμός. Στα κοντάρια
οριοθέτησης του δρόμου βλέπουμε πάλι μαύρες σακούλες, σημάδι ότι υπάρχουν
στην περιοχή άλκες και reindeers. Σε λίγα μέτρα τα συναντάμε, όμορφα, ήσυχα
ζώα. Αρκετά χιλιόμετρα αργότερα τα κοράκια έχουν στήσει χορό. H άλκη έπεσε
θύμα τροχαίου, του κύριου βασικά παράγοντα οδικών ατυχημάτων στη χώρα.
Πλησιάζοντας στο Jokkmokk (Γιόκμοκ) σημειώνουμε θερμοκρασία ρεκόρ -35. Στην
πόλη λειτουργεί «λαϊκό πανεπιστήμιο» για τους Σάμε, τους Λάπωνες γηγενείς
νομάδες που έγραψαν τη δική τους ιστορία στην τούνδρα, στα βάθη των βουνών
και στις ήρεμες λίμνες.
Το κυνήγι του ήλιου τώρα γίνεται νότια και όχι περνώντας τους μεσημβρινούς
όπως έκανε ο Φιλέας Φογκ στο γύρο του κόσμου σε 80 ημέρες. H μέρα έχει
μεγαλώσει αρκετά, όμως το σκοτάδι έρχεται. H διπλή νταλίκα με τους
τεράστιους κορμούς δένδρων σηκώνει χιονοθύελλα. Το προσπέρασμα έχει τη
δυσκολία χωματόδρομου-πούδρας.
Arvidsjaur. Υπέροχο τουριστικό κέντρο. Εδώ υπάρχει η πιο αξιόλογη λαπωνική
πόλη μέσα σε πόλη, η Λαπστάντεν. O δρόμος της επιστροφής περνάει από τη
Vilhelmina και το πανέμορφο _stersund του φίλου μας Hans. Χιονίζει συνέχεια
και οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν. Όταν ένα ταξίδι πλησιάζει προς το τέλος
του, ο ενθουσιασμός εξανεμίζεται. Ευτυχώς υπάρχει η Uppsalla, το επίσημο
λίκνο της Σουηδίας.
Πόλη πανεπιστημιακή. Κόσμος όμορφος. O καθεδρικός ναός, η αριστουργηματική
βιβλιοθήκη, ο βοτανικός κήπος του Λινναίου, το παλιό αστεροσκοπείο, τα
καταστήματα και οι άνθρωποι.
Το πρωί αποχωριζόμαστε τον μηχανικό σύντροφο. Το SAAB 9.000 CS που μαζί του
βιώσαμε την ομορφιά και τον πολιτισμό για 3.200 χλμ. με μια υπέροχη αίσθηση
σιγουριάς και ασφάλειας. Και όταν περιμέναμε την άδεια τροχοδρόμησης, μέσα
στο αεροσκάφος της SAS, η σκέψη μας αστραπιαία πέταξε σε όλο το μήκος της
χώρας των Βίκινγκς, στο διαρκή διάλογο των Σουηδών με τη φύση, στο υπαρκτό
κράτος-πρόνοιας, στη συλλογικότητα των πολιτών, στην αναμφισβήτητα ζηλευτή
ποιότητα ζωής. H προσγείωση στο αεροδρόμιο του Ελληνικού ήταν
ετεροχρονισμένα αλύπητα σκληρή. H μάχη της βαλίτσας, το κορνάρισμα του
οδηγού του ταξί στο φανάρι, ο συναγερμός του αυτοκινήτου που
δραστηριοποιήθηκε άκαιρα...
Και όμως ο κ. Eliasson στην προβολή των διαφανειών, όταν παρουσίαζε τον
Αριστοτέλη και τις αναφορές του για το σέλας στα Μετεωρολογικά, κράτησε
περισσότερο το χρόνο και οπωσδήποτε όχι από διάθεση φιλοφρονητική_ _A.T.
SAAB 9000 CS 2,3i : «Cruiser» των πάγων
EXOYN περάσει πολλά χρόνια από τότε που ο Στιγκ Μπλόμκβιστ με το μικρό
καμπυλωτό Σάαμπ άναβε «φωτιές» στο δρόμο και στις καρδιές μας. Μιλούσαν οι
κακεντρεχείς για ηθελημένη σχεδιαστική γραμμή, για να μπορεί να επανέρχεται
μόνο του από τις τούμπες! Αραγε ποια θα ήταν η αντίδραση ενός «παππού» της
δεκαετίας του ’60, αν οδηγώντας το σύγχρονο διαμάντι του Τρολχάταν για
3.200 χλμ. σε διάστημα δέκα ημερών και κάτω από πολικές συνθήκες,
αισθάνονταν απόλυτα ξεκούραστος και ασφαλής; Και ποια θα ήταν η αντίδραση
τού οποιουδήποτε, όταν όλα τα αυτοκίνητα της ευρύτερης περιφέρειας
ξενυχτούσαν «στην πρίζα» με τους -30ψC, ενώ το δικό μας στερούμενο
κατάλληλου φις δεν είχε το παραμικρό πρόβλημα για άμεση εκκίνηση;
Αλλά, ας δούμε τα πράγματα με τη σειρά. Παρερχόμενοι την αισθητική που
είναι θέμα υποκειμενικό, το πρώτο πράγμα που σε ενδιαφέρει, όταν φτάνεις σε
ένα αεροδρόμιο, είναι να ξεφορτωθείς τις αποσκευές. Εμείς απλά τις «χάσαμε»
στο ευμεγέθες πορτ-μπαγκάζ. H επόμενη κίνηση είναι να τοποθετηθείς στο
εσωτερικό και να ρυθμίσεις αποστάσεις, ύψος, κλίσεις και σκληρότητα(!) των
εμπρός καθισμάτων. Μετά πρέπει να ανατρέξεις σε «αεροπορικού» τύπου manual
και check-list για άμεση χρησιμοποίηση των πληροφοριακών οργάνων και των
μπουτόν του εργονομικού ταμπλό.
Και τώρα η εκκίνηση. O κινητήρας με τους 146 ίππους στις 5.500 σ.α.λ. και
με ροπή στρέψης 20,9 χλγμ. στις 3.800 σ.α.λ. σε συνδυασμό με τη μεγάλη
διαδρομή του πεντάλ επιταχύνσης, μετακινεί την όμορφη λιμουζίνα στον πάγο
χωρίς προβλήματα. Βέβαια άμεση συμμετοχή στο αποτέλεσμα έχουν τα
«καρφωμένα» Gislaved Nord* Frost GSQ, M+S 195-65 σε ζάντες 15 ιντσών. Το
υποβοηθούμενο φυσικά σύστημα διεύθυνσης με 3,2 στροφές από τέρμα σε τέρμα,
υπηρετεί αξιοπρεπώς το παρά μία παλάμη πεντάμετρο μεταφορικό μέσο. H
τροχοπέδηση συντελείται μέσω τεσσάρων δισκόφρενων, με αεριζόμενους τους
εμπρός δίσκους και το υπάρχον ABS με το σωστό, κατά τη γνώμη μας,
προγραμματισμό και τους κατάλληλους αισθητήρες είναι όχι μόνο η «ασφάλεια
ζωής» αλλά και ένα πολύτιμο μέσο για την ανά πάσα στιγμή μέτρηση της
πρόσφυσης και του συντελεστή τριβής οχήματος-δρόμου.
O κλιματισμός χώρου, καθισμάτων και γυάλινων επιφανειών, αφού δοκιμάστηκε
σε αρκτικές συνθήκες, βαθμολογείται με άριστα για την αποτελεσματικότητά
του και την έξυπνη σχεδίαση. H ανάρτηση του 9000 CS δε δοκιμάστηκε βέβαια
σε λακούβες, νεροφαγώματα και φυτευτή πέτρα, αλλά μόνο σε κάποια μικρά
παγωμένα γιάμπς και φυσικά δεν προβλημάτισε. Το πεντατάχυτο κιβώτιο πολύ
καλό και το σύστημα ελέγχου μεταφοράς ιπποδύναμης στο δρόμο άψογο. H
αυτονομία είναι πάντα «παρουσιάσιμη» στο παράθυρο πληροφοριών, η δεξαμενή
καυσίμου είναι χωρητικότητας 66 λίτρων και η μέση κατανάλωση της «λευκής
διαδρομής» μας παρουσίασε τελική τιμή 10,53 λίτρα ανά 100 χλμ.
H ενεργητική ασφάλεια που απορρέει από την ικανότητα επιταχύνσεων, έδειξε
αξιόλογες τιμές, η παθητική όμως είχε το εξτρά δώρο των αερόσακων ασφαλείας
(SRS) για τους εμπρός καθήμενους.
Στα «γρήγορα» τώρα. Το τεράστιο εύρος θερμοκρασιών σε συνδυασμό με την
ποικιλία καιρικών συνθηκών είχε αντίκτυπο την παρουσίαση μιας
«εγκυκλοπαίδειας» χιονιού και πάγου επί της οδού. Στον πολύ σκληρό πάγο το
αυτοκίνητο υποστρέφει «ευγενικά». Σε μεγάλες ταχύτητες σε φρέσκο χιόνι πάνω
σε στρώμα πάγου εκμεταλλευόμενοι το roll-oversteering, στρίβαμε
υπερστρέφοντας θα λέγαμε. Στις μέσης ακτίνας καμπυλότητας στροφές πάντα
θέλαμε να σταματήσουμε και να καταστρέψουμε αυτοστιγμεί τον κατανεμητή
φρεναρίσματος, μια και ήταν αδύνατο να το «γυρίσουμε» με γκάζι-φρένο. Στα
πολύ κλειστά τώρα, το γνωστό χειρόφρενο δημιουργούσε καταστάσεις απείρου
κάλλους.
Στις μεγάλες ευθείες και σε δρόμο όχι απόλυτα λείο, με ταχύτητες της τάξεως
των 150 χλμ./ώρα το αυτοκίνητο δεν πλέει όπως έχει αναφερθεί από φίλους
συναδέλφους.
Τέλος η συνολική ποιότητα κατασκευής ενός σουηδικού αυτοκινήτου, επί
σουηδικού εδάφους, τι άλλο θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί, παρά μόνον
ΣΟΥΗΔΙΚΗ.
Ξεχάσαμε τίποτα; Μα ναι, το ηχητικό αποτέλεσμα από την αλλαγή στίγματος στο
χάρτη. Όταν ο δρόμος δεν είχε χιόνι ή πάγο, η μουσική συμφωνία των καρφιών
στην άσφαλτο ήταν σκέτη μελωδία_ _A.T.
1. Πολική νύχτα ή πολική μέρα; O ήχος της σιωπής σε όλο του το μεγαλείο_
2. Στο δορυφορικό σταθμό εδάφους του EISCAT.
3. Luleo, κορυφή Βοθνικού Κόλπου και ο μόνος κυρίαρχος του παιχνιδιού στην
παγωμένη θάλασσα είναι το παγοθραυστικό.
4. Στις τεράστιες ευθείες της Λαπωνικής γης, με φυσικά παγογλυπτά τις
βαρυφορτωμένες σημύδες.
5. Λίγο πριν την ανατολή ή λίγο μετά τη δύση; Τίποτα από τα δύο_
6. Παγωμένος κόσμος του πλανήτη γη.
7. Το εικονιζόμενο όχημα δεν είναι βέβαια ηλεκτροκίνητο, αλλά η πλήρης
επιχειρησιακή του ετοιμότητα απαιτεί τη συνεχή συνδρομή ηλεκτρικής
ενέργειας, προς αποφυγήν ψυκτικού σοκ.
8. Το κουίζ σας προκαλεί να εντοπίσετε τη θέση του ενσταντανέ υπολογίζοντας
τις αποστάσεις επί χάρτου_
9. Kiruna, 4 Ιανουαρίου 1994, το σημείο όπου ταυτίζεται η ανατολή με τη
δύση_
10. H Kiruna λίγο πριν το μεσημέρι_
11. H δυναμική μαγεία του Βορείου Σέλαος φυσικά δεν μπορεί να αποδοθεί από
μία στατική απεικόνιση.
12. Λαπωνικός τροχόδρομος για το «μέσον» από το Τρολχάταν.
13. Στο κέντρο ελέγχου του ESRANGE, όπου εδρεύει ο Σουηδικός Διαστημικός
Οργανισμός, έχετε άμεση αντίληψη του αρκτικού σκότους, αν παρατηρήσετε την
οθόνη.